Mọi copy đều hợp lệ trong ngành nước hoa ???

Hàng ngày các Công ty điều chế (Fragrance houses)…vẫn nhận những đơn đặt hàng từ Ấn độ, từ Trung Quốc,…. cho những sản phẩm mỹ phẩm có hương giống như Chanel n°5, như Mitsouko, như La vie est belle trong nước hoa hoặc sản phẩm dầu gội…Hay nhiều loại nước hoa trên thị trường ngửi khá giống nhau hoặc có một vài tầng hương tương tự.

Đâu là những giới hạn cho chuyện copy, lấy cảm hứng trong nước hoa. Thực sự vấn đề này có mới như chúng ta tưởng?

Mitsuko 1919 Guerlain-áp phích năm 1998

François Coty, cha đẻ của thế giới nước hoa hiện đại, tạo ra những” trường phái”, còn Jacques Guerlain trở thành “họa sĩ “có « tranh » bán chạy hàng đầu trong “trường phái” đó.

Chuyện copy hay lấy cảm hứng không còn mới lạ, tuy nhiên Jacques Guerlain chỉ bằng cách ngửi mùi (thời đó chưa có máy móc phân tích hương) đã làm mới nó một cách trí tuệ và đầy tính nghệ sĩ.

Tuy nhiên, ngày nay, cái chấm phá cá nhân đó ít nhiều đã bị “công nghiệp hóa”. Sự cạnh tranh khủng khiếp của rất nhiều nhãn hàng, guồng máy khổng lồ của Marketing và sự các kỹ thuật phân tích tiên tiến, đã chi phối ngành nước hoa rất nhiều.

Tháng 5/2011, Le Monde, một tờ báo Pháp ra một bài rất hay về chiến lược của tập đoàn LVMH (Louis Vuitton Moet Henessy), dần dà người ta sẽ không còn thấy tên Christine Nagel dưới chai Miss Dior Chérie, Olivier Polge dưới chai Dior Homme, Jean Louis Sieuzac-Michel Almairac sau chai Fahrenheit, Calice Becker và J’adore, Alberto Morillas kế bên Flower by Kenzo. LVMH đã François Demachy về làm giám đốc sáng tạo cho toàn bộ dòng nước hoa của LVMH bao gồm: Guerlain, Kenzo, Dior, Givenchy, Acqua di Parma,…Bằng cách tung ra hàng loạt flankers và versions khác nhau của các loại nước hoa chủ chốt kể trên, do François Demachy ký tên, LVMH đang quay lưng dần với Givaudan, IFF, Symrise,…(các công ty điều chế – fragrance houses). Dior dần tự chế tinh chất hương cho riêng mình.

Thế tại sao các công ty lại để tập đoàn phỏng tay trên như thế? Tại sao họ không kiện cáo?

Vấn đề bản quyền làm đau đầu giới làm nước hoa vì công thức nước hoa KHÔNG bao giờ có thể đem đi đăng ký bản quyền. Rất lạ đúng không ?  Bạn có biết tại sao lại thế không ? Vì bản quyền chỉ tồn tại 20 năm và sau 20 năm đó, các công thức với đầy đủ các thành phần và định lượng sẽ được công bố rộng rãi ra công chúng. Và đương nhiên, chẳng nhà sáng chế hương nào muốn điều đó cả.Các kỹ thuật phân tích hương tiên tiến đã ra đời làm cho việc bảo vệ bản quyền của một chai nước hoa ngày càng khó khăn. Thế nên, các thương hiệu lớn hay các công ty điều chế (House of composition) không ngừng tìm mọi cách để bảo về công thức của mình.  

• Sử dụng nguyên liệu thiên nhiên ở lượng rất nhỏ : nhiều perfumer sử dụng những nguyên liệu thiên nhiên ở định lượng rất nhỏ để các máy phân tích không thể tìm ra.

• Sử dụng captif **  : Những công ty điều chế lớn : Givaudan, Firmenich, IFF, Symrise, Takasago..thường nghiên cứu và phát triển những nguyên liệu nhân tạo mới (synthetic raw material). Những nguyên liệu nhân tạo này là 1 phân tử hương, được đăng ký bản quyền.

Vậy còn quyền tác giả ? Quyền tác giả có thể kéo dài 70 năm sau khi tác giả mất (tác giả ở đây là perfumer). Thọat đầu, ta nghĩ đây phương án khả thi duy nhất. Tuy thế, quyền tác giả có thể gây bất lợi cho công ty sở hữu công thức mùi hương đó. Trong trường hợp, tác giả mất trước thời hạn 70 năm, các công ty điều chế nước hoa hoặc các nhãn hàng muốn làm một version hay một flanker khác để duy trì doanh thu của mùi hương đó, hay chỉ đơn giản là cải biên công thức cho hợp với quy định hiện thời, họ sẽ phải gặp nhiều rắc rối pháp lý. Và suy cho cùng, các công ty hương hay các nhãn hàng đều « lấy cảm hứng » của nhau rất nhiều trong quá trình sáng chế thế nên thật sự đây là một tình thế tiến thoái lưỡng nan. Do đó, vấn đề bản quyền mãi là câu hỏi lớn trong ngành nước hoa và sẽ chắc không bao giờ có lời đáp nào thỏa đáng!